جایگاه شرق شناسان در تحولات ادبیات عربی

کار شرق شناسان با ا هداف و انگیزه های گوناکونی مانند انگیزه سیاسی، اقتصادی، دینی و علمی آغاز گردید. از سوی دیگر دیدگاههای صاحب نظران نیز درباره تأثیر پژوهشهای شرق شناسان بر شرق، گوناگون بوده است. آنچه که در این پایان نامه مورد بحث قرار گرفته است، بررسی فعالیتهای علمی دو قرن اخیر شرق شناسان در حوزه ادبیات عربی است که ضمن آن مروری بر زندگینامه وآثار دهها نفراز نام آوران شرق شناس ازمهمترین مراکز شرق شناسی غربی ،حاصل کار آنها در چند بحث مجزا مانند شرق شناسان وادبیات قدیم عربی،شرق شناسان وپژوهشهای آنان در ادبیات معاصر عربی وشرق شناسان ومطالعات آنان در زمینه قرآن کریم مورد بررسی قرار گرفته است.در یک اظهار نظر کلی می توان گفت مطالعات وپژوهشهای شرق شناسان مانند هر فعالیت علمی دیگر دارای ابعاد منفی ومثبت است که در بُعد منفی سبب ایجاد برخی گرایشهای غرض ورزانه ودیدگاههای شک برانگیز نسبت به آثار ومنابع اصلی ادبیات عربی مانند اشعار عصر جاهلی وحتی قرآن کریم گردید که پایه این دیدگاههای تردید آمیز ابتدا در آثار وکتابهای شرق شناسان مطرح گردید سپس به افکار واندیشه های نویسندگان واندیشمندان معاصر عرب راه یافت بطوری که این تأثیر به روشنی در آثار برخی از این نویسندگان آمده است . ازسویی دیگر چون طرح این دیدگاهها منحصراً ازجانب تعداد انگشت شماری از شرق شناسان صورت گرفت وبعضاً هم ازسوی خود شرق شناسان مورد نقد وکنکاش قرار گرفت، طبعاً نمی توان این اثرات منفی را برمطالعات ارزشمند وگرانبهای همه آنان تعمیم داد، زیرا در این میان شرق شناسان فراوانی بودند که با علاقه وعشق به فراگیری فرهنگ شرقی –اسلامی سالهای مدیدی از عمر گرانبهای خود را وقف خدمت به احیای آثار خطی این فرهنگ نمودند و در این راستا هزاران نسخه خطی ارزشمند عربی راتحقیق ،تصحیح،ترجمه ومنتشر نمودند ضمن آنکه خود،کتابهای فراوانی در زمینه های گوناگون ادبیات عربی تألیف کردند وبا این فعالیتها از نابودی شمار زیادی از آثار خطی عربی جلو گیری کردند وبا نوشتن کتابهای نقد وشرح پیرامون این آثار انگیزه های تحرک وپویایی بیشتر فکری وعلمی در میان نویسندگان عرب ایجاد کردند، بطوری که کتابهایی که در نقد وبررسی آثار شرق شناسان نوشته شد به شکوفائی ورشد ادبیات عربی کمک فراوانی نمود. در حقیقت نتایج این مطالعات ونقدهای علمی فراوانی که بر آنها نوشته شد نشان دادکه آثارِمثبتِ پژوهشهای شرق شناسان در زمینه ادبیات عربی بویژه در دو قرن اخیر بسیار بیش از ابعاد واثرات منفی است.